M.Shelley - The Last Man

Powieść ta jest nazywana pierwszą powieścią apokaliptyczną czy też postapokaliptyczną, który to gatunek (najprawdopodobnie pod wpływem wynalezienia broni jądrowej i termojadrowej i zimnej wojny) rozwinął się ostatnio niepomiernie. Jednak w pierwszej próbie tego typu, zagłada nie jest sprowadzona przez człowieka, lecz przez starą, dobrą epidemię. Cały świat się rozpada, a człowiek stara się zachowac resztki swojego dorobku inteletualnego i emocjonalnego. Według mnie powieść wyraża zjednoczony aspekt romantyczno-klasycystyczny (nurt romantyzmu nieco w opozycji do tego bardziej walecznego antyklasycystycznego) - zarówno elementy emocjonalne, jak i racjonalistyczne są dla społeczeństwa końca XXI wieku ważne, jedne i drugie człowiek próbuje uratować od zagłady, co się nie udaje. Siła techniki, siła intelektu nie są w stanie zatrzymać postępu zarazy. Natomiast romantyzm prezentowany przez społeczeństwo nie jest zbytnio radykalny (przypomina raczej sentymentalizm i Wordsworthowskie umiłowanie natury niż gotycką i Baudelairowską fascynację śmiercią) co uniemożliwia mu danie ludziom pocieszenia - śmierć nie jest bramą do innego świata, lecz końcem rozumu i logiki.
Człowiek w powieści został zaprezentowany jako istota ściśle społeczna, oparta na cywilizacji i relacjach międzyludzkich, bez których nie może ona w ogóle egzystowac. Jakże odmienny to pogląd od romantyków gloryfikujących samotność i obcowanie z naturą nieskażoną obecnością innych ludzi.
Autorka sugeruje, że zarówno romantyczna fascynacja śmiercią jak i samotnictwo są środkami ucieczki, złapania oddechu od cywilizacji, jednak nie moga jej zastąpić w obliczu jej utraty. Postawy takie zostają przytłumione, gdy śmierć zagląda w oczy. Odrzucony zostaje również naturalizm, gdyż mimo wszystko nawet w takiej sytuacji ludzie nie zachowują się jak dzikie zwierzęta, gdy tylko wpływ cywilizacji zelżeje - wręcz przeciwnie, stara się do konca podtrzymac jej konający puls.
Mimo, iż powieść odrzuca radykalne idee romantyzmu panuje w niej sentymentalizm w łagodnej formie - człowiek, podobnie jak przywiązanie do cywilizacji manifestuje więzi uczuciowe oraz sentymentalne gesty.
Na zakończenie dodam, że powieść pod względem techniki XXI wieku może wydawać się kuriozalna. Zanim jednak zaczniemy się tego czepiać proponuje zastanowić się jak być może za 100 lat nasi potomkowie będą postrzegać nasze science fiction. Pomimo, iż technika w powieści jest niezbyt rozwinięta, nalezy zauważyć, że romantycy przeiwdzieli wynalezienie sterowca (tutaj oraz u Poego "Mellonta Tauta"). Trafili w dziesiątkę, czego nie można powiedzieć o pozytywistycznych opisach metalu lżejszego od powietrza <szyderczy śmiech>.